12 Jyotirlingas in India: శివుని పన్నెండు జ్యోతిర్లింగాలు ఉన్న పవిత్ర పుణ్యక్షేత్రాలు ఇవిగో, జీవితంలో ఒక్కసారైనా సందర్శించాల్సిన ప్రదేశాలు ఇవి..
జ్యోతి అంటే 'ప్రకాశం' లింగం అంటే శివుని 'చిత్రం లేదా చిహ్నం'. జ్యోతిర్ లింగం అంటే శివుని ప్రకాశించే ప్రతిరూపం. భారతదేశంలో మొత్తం పన్నెండు సాంప్రదాయ జ్యోతిర్లింగ ఆలయాలు ఉన్నాయి.
జ్యోతిర్లింగం అంటే శివుని భక్తితో కూడిన ప్రాతినిధ్యం. జ్యోతి అంటే 'ప్రకాశం' లింగం అంటే శివుని 'చిత్రం లేదా చిహ్నం'. జ్యోతిర్ లింగం అంటే శివుని ప్రకాశించే ప్రతిరూపం. భారతదేశంలో మొత్తం పన్నెండు సాంప్రదాయ జ్యోతిర్లింగ ఆలయాలు ఉన్నాయి. దేశంలోని 12 వేర్వేరు ప్రదేశాలలో 12 శివుని జ్యోతిర్లింగాలు ఉన్నాయి. ఈ 12 జ్యోతిర్లింగాలను దర్శించుకోవడం ద్వారా శివుని అనుగ్రహం మనపై ఉంటుంది. అంతే కాకుండా, హిందూ పురాణాల ప్రకారం, జ్యోతిర్లింగాలు ఉన్న ఈ 12 ప్రదేశాలలో, శివుడు తన భక్తులకు వరాలను ఇవ్వడానికి తన అవతారాన్ని ఎత్తాడని చెబుతారు. మరి ఈ జ్యోతిర్లింగాలు ఎక్కడ ఉన్నాయో చూద్దాం.
సోమనాథ్ ఆలయం, గుజరాత్: మొదటి జ్యోతిర్లింగవాడ, సోమనాథ దేవాలయం గుజరాత్ (సౌరాష్ట్ర) ప్రావిన్స్‌లోని కతియావార్ ప్రాంతంలోని ప్రభాస ప్రాంతంలో ఉంది. ఈ ప్రదేశంలో యదువంశానికి ముగింపు పలికిన తర్వాత శ్రీకృష్ణుడు మోక్షాన్ని పొందాడని చెబుతారు. ఈ ప్రదేశంలో 'జరా' అనే వేటగాడు కృష్ణుడి పాదాలను బాణాలతో గుచ్చాడని చెబుతారు.
వేల ఏళ్ల క్రితమే హిందూమతం పుట్టింది, సనాతన హిందూమతం మూలాల గురించి తెలుసుకోండి
వెరావల్‌లోని సోమనాథ్ ఆలయం ప్రపంచంలోని అత్యంత గౌరవనీయమైన , ప్రసిద్ధ శివాలయాలలో ఒకటిగా పరిగణించబడుతుంది, ఎందుకంటే ఇది పన్నెండు జ్యోతిర్లింగాలలో మొదటిది అని నమ్ముతారు. ఈ ఆలయానికి సంబంధించి అనేక ఇతిహాసాలు , కథలు ఉన్నాయి, వాటిలో ఒకటి చంద్రుని (సోమ) దేవుని కథ. ఒకసారి శాపం కారణంగా చంద్రుడు తన మెరుపును కోల్పోయాడు. శాప విముక్తి కోసం, చంద్రుడు ఇక్కడ స్నానం చేసి తన తేజస్సును తిరిగి పొందాడు. అప్పటి నుండి, ఇక్కడ ఉన్న జ్యోతిర్లింగాన్ని సోమనాథ అని పిలుస్తారు, అంటే 'చంద్రుని దేవుడు'.
మల్లికార్జునుడు: ఆంధ్రప్రదేశ్:
శ్రీ మల్లికార్జునుడు ఆంధ్ర ప్రదేశ్ జిల్లాలో కృష్ణా నది ఒడ్డున ఉన్న శ్రీశైల పర్వత శిఖరంలో కొలువై ఉన్నాడు. ఇక్కడి ప్రజలు ఈ ప్రదేశాన్ని దక్షిణ కైలాసమని కూడా పిలుస్తారు. ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని శ్రీశైలంలో ఉన్న శ్రీ భ్రమరాంబ మల్లికార్జున దేవాలయం ఈ వరుసలో రెండవది. ఇక్కడ ఉన్న జ్యోతిర్లింగానికి మల్లికార్జున స్వామి పేరు పెట్టారు. పురాణాల ప్రకారం, శివుడు , పార్వతి కోపంతో వారి పెద్ద కుమారుడు కార్తికేయను కలవడానికి ఇక్కడకు వచ్చారు.
అతని తమ్ముడు గణేశుడు అతని కంటే ముందే వివాహం చేసుకుంటాడు, ఇది కార్తికేయకు కోపం తెప్పిస్తుంది. విశాలమైన కోటలా ఉన్న ఈ ఆలయంలో మల్లికార్జున స్వామి, భ్రమరాంబ దేవి ప్రధాన దేవతలుగా ఉన్నారు.మహాభారతంలో పేర్కొన్న విధంగా శ్రీశైల పర్వతంపై కొలువై ఉన్న శివుడిని పూజిస్తే అశ్వమేధ యాగం చేసినంత ఫలితం లభిస్తుందని, దీనిని దర్శించుకున్నంత పుణ్యఫలం లభిస్తుందని ప్రతీతి. స్థలం ప్రజల అన్ని రకాల బాధలను తొలగిస్తుంది.
మహాకాళేశ్వరం: ఉజ్జయిని
మూడవ జ్యోతిర్లింగాన్ని మహాకాళ లేదా మహాకాళేశ్వర్ అంటారు. మధ్యప్రదేశ్‌లోని ఉజ్జయినిలో ఉన్న ఈ జ్యోతిర్లింగాన్ని ప్రాచీన సాహిత్యంలో అవంతిక పురి అని పిలుస్తారు. ఇక్కడ మహాకాళేశ్వరుని అద్భుతమైన జ్యోతిర్లింగం ఉంది. ఇక్కడి లింగాన్ని స్వయంభూగా పరిగణిస్తారు , ఈ లింగం యొక్క ప్రభావం చాలా అద్భుతంగా ఉంటుంది. ఆలయ సముదాయం లోపల వందకు పైగా చిన్న దేవాలయాలు ఉన్నాయి , చాలా రోజులలో ఇది ప్రజలతో రద్దీగా ఉంటుంది.
రామేశ్వర జ్యోతిర్లింగం: తమిళనాడు
ఇది తమిళనాడులోని రామేశ్వర్ ద్వీపంలో ఉంది. రామేశ్వర జ్యోతిర్లింగం, వాస్తుశిల్పానికి ప్రసిద్ధి చెందింది, రాముడు రావణుడిపై విజయం సాధించిన లంకాసురుడు పురాణగాథగా నమ్ముతారు. పురాణాల ప్రకారం, రాముడు, సీతను తిరిగి పొందేందుకు లంకకు వెళుతుండగా, రామేశ్వరానికి వచ్చి సముద్ర తీరంలో నీరు త్రాగాడు. ఆ సమయంలో, "నన్ను పూజించకుండానే నీళ్ళు త్రాగుతున్నావు" అనే స్వరం అతనికి వినిపించింది.అది విన్న రాముడు ఇసుక లింగాన్ని తయారు చేసి, పూజించి రావణుడిని ఓడించే వరం పొందాడు. శివుడు శ్రీరాముని అనుగ్రహించిన తరువాత, అదే ప్రదేశంలో జ్యోతిర్లింగంగా మారింది, దీనిని ఇప్పుడు రామేశ్వర జ్యోతిర్లింగంగా పిలుస్తారు.
ఖాండ్వా ఓంకారేశ్వర్: మధ్యప్రదేశ్
నాల్గవ వరుసలో, ఖాండ్వాలోని ఓంకారేశ్వర్ ఆలయం భారతదేశంలోని శివునికి అంకితం చేయబడిన అత్యంత గౌరవనీయమైన ప్రదేశాలలో ఒకటి. నర్మదా నది దగ్గర ఉన్న మాంధాత లేదా శివపురి అనే ద్వీపంలో ప్రతిష్టించబడిన ఇక్కడ లింగం ఆకారం 'ఓం' లాగా కనిపిస్తుంది. ఈ ప్రదేశంలో రెండు ప్రధాన శివాలయాలు ఉన్నాయి, ఒకటి ఓంకారేశ్వర్ , మరొకటి అమరేశ్వర్.
రుద్రప్రయాగ కేదార్నాథ్: ఉత్తరాఖండ్
భారతదేశంలోని మరొక జ్యోతిర్లింగ దేవాలయం ఉత్తరాఖండ్‌లోని రుద్రప్రయాగలో ఉన్న కేదార్నాథ్. ఇది ప్రధాన శివాలయాలలో ఒకటి , ఇక్కడ ఉన్న జ్యోతిర్లింగం పూజనీయమైనదిగా పరిగణించబడుతుంది. శివుడిని ప్రార్థించేందుకు దేశం నలుమూలల నుండి భక్తులు ఇక్కడకు వస్తుంటారు. ఈ ప్రయాణం అత్యంత కష్టతరమైన ప్రయాణం అని చెబుతారు. ఇది ఒక ముఖ్యమైన చార్ధామ్ పుణ్యక్షేత్రం. ప్రతికూల వాతావరణం కారణంగా సంవత్సరంలో ఆరు నెలలు ఈ ప్రదేశం మూసివేయబడుతుంది.
భీమ శంకర: మహారాష్ట్ర
మహారాష్ట్రలోని భీమశంకర్ పూణే నుండి 100 కి.మీ దూరంలో సహ్యాద్రి పర్వత శ్రేణుల కొండలపై ఉంది. ఇక్కడి దేవాలయం ఒక సుందరమైన ప్రదేశం, ఇది ట్రెక్కర్లకు స్వర్గధామం. కృష్ణా నది యొక్క అతిపెద్ద ఉపనదులలో ఒకటైన భీమా నది ఇక్కడే ఉద్భవిస్తుంది.పరిసర ప్రాంతాలలో బౌద్ధ శైలిలో అంబా-అంబిక యొక్క రాతి శిల్పాలను కూడా చూడవచ్చు.
విశ్వనాథ్ ఆఫ్ వారణాసి: ఉత్తరప్రదేశ్
పవిత్ర గంగా నది ఒడ్డున ఉన్న విశ్వనాథ్ ఆలయం పన్నెండు జ్యోతిర్లింగాలలో ఒకటి , పవిత్రమైన జ్యోతిర్లింగంగా పరిగణించబడుతుంది. విశ్వేశ్వరుడు అంటే విశ్వానికి అధిపతి అని అర్థం. ఈ దేవాలయం గురించి పురాతన హిందూ గ్రంధాలలో కూడా ప్రస్తావించబడింది. మహాదేవుని దర్శనం కోసం ప్రపంచం నలుమూలల నుండి ప్రజలు ఇక్కడికి వస్తుంటారు.
నాసిక్ త్రయంబకేశ్వర్: మహారాష్ట్ర
గోదావరి నది ఒడ్డున ఉన్న త్రయంబకేశ్వర్ లేదా నాసిక్‌లోని త్రయంబకేశ్వర్ శివుడికి అంకితం చేయబడిన పురాతన హిందూ దేవాలయాలలో ఒకటి. ప్రతి 12 సంవత్సరాలకు ఒకసారి పవిత్ర కుంభమేళా జరిగే నాలుగు నగరాల్లో నాసిక్ ఒకటి. ఆలయం లోపల కుస్వర్త, ఒక పవిత్రమైన ట్యాంక్ (పవిత్ర కొలను) ఉంది, ఇది గోదావరి నదికి మూలం, ఇది భారతదేశంలోని అతి పొడవైన నదిగా ప్రసిద్ధి చెందింది.
ఘృష్ణేశ్వర్ జ్యోతిర్లింగ: ఔరంగాబాద్
ఇది మహారాష్ట్రలోని ఔరంగాబాద్ సమీపంలోని దౌలతాబాద్ నుండి 20 కి.మీ. అజంతా , ఎల్లోరా గుహలు వంటి ప్రసిద్ధ పర్యాటక ప్రదేశాలకు సమీపంలో ఉన్నందున ఘృష్ణేశ్వర్ జ్యోతిర్లింగం కూడా దాని స్థానం కారణంగా ప్రసిద్ధి చెందింది. పురాణాల ప్రకారం, ఒకప్పుడు పరమశివుని భక్తురాలు అయిన కుసుమ ఇక్కడ నివసించేది. ఆమె రోజువారీ ప్రార్థనలలో భాగంగా ప్రతిరోజు శివుని లింగాన్ని ట్యాంక్‌లో నిమజ్జనం చేసేది. కుసుమాలి భర్త రెండవ భార్య కుసుమాలికి సమాజంలో లభించే గౌరవం , ఆమె శివభక్తి చూసి అసూయ చెందింది. అదే అసూయ , కోపంతో ఆమె కుసుమ కొడుకును చంపింది. దీనితో బాధపడిన కుసుమ తన కుమారుడి మరణంతో బాధపడింది, అయినప్పటికీ ఆమె శివుడిని పూజిస్తూనే ఉంది. కొడుకు చనిపోయినప్పటికీ ఆమె దినచర్య ప్రకారం లింగాన్ని ట్యాంక్‌లో నిమజ్జనం చేయడంతో ఆమె కొడుకు అద్భుతంగా తిరిగి బ్రతికాడని నమ్ముతారు. ఆ సమయంలో కుసుమ , గ్రామస్తుల ముందు శివుడు ప్రత్యక్షమయ్యాడని కూడా చెబుతారు. తన భక్తురాలు కుసుమ కోరిక మేరకు, శివుడు ఆ ప్రదేశంలోనే ఘృష్ణేశ్వర జ్యోతిర్లింగ రూపంలో నివసించాడు.
డియోఘర్ వైద్యనాథ్ జ్యోతిర్లింగం: జార్ఖండ్
వైద్యనాథ్ లేదా బైద్యనాథ్, భారతదేశంలోని వివాదాస్పద జ్యోతిర్లింగ దేవాలయం, దేశంలోని మూడు ప్రధాన రాష్ట్రాలు ఈ బైద్యనాథ్ జ్యోతిర్లింగం మన రాష్ట్రంలోనే ఉందని వాదిస్తున్నారు. జార్ఖండ్‌లోని డియోఘర్‌లోని వైద్యనాథ్, హిమాచల్ ప్రదేశ్‌లోని బైద్యనాథ్ , మహారాష్ట్రలోని పర్లి వైజనాథ్ ఆలయంలో జ్యోతిర్లింగం ఉన్నట్లు చెబుతారు. బాబా ధామ్ అని కూడా పిలుస్తారు, హిందువులు ప్రతి సంవత్సరం శ్రావణ మాసంలో శివలింగంపై నీరు పోయడానికి ఈ ప్రదేశాన్ని సందర్శిస్తారు.
ద్వారక నాగేశ్వరాలయం: గుజరాత్
గుజరాత్‌లోని ద్వారక నుండి 18 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్న నాగేశ్వరాలయం శివునికి అంకితం చేయబడింది. ఈ ఆలయం శివ పురాణంలో కూడా దాని ప్రస్తావనను పొందింది , ఇది పన్నెండు జ్యోతిర్లింగాలలో ఒకటి. నాగేశ్వరుని రూపంలో ఉన్న శివుడు (పాములతో నిండిన శరీరం అని అర్థం) ఒకసారి దారుక అనే రాక్షసుడిని , అతని సైన్యాన్ని ఓడించి, అతని భక్తులలో ఒకరైన సుప్రియను రక్షించాడని వచనం పేర్కొంది. అప్పటి నుండి ఈ ఆలయాన్ని నాగేశ్వరాలయంగా పిలుస్తారు.